اجسام آسمانی و به ویژه ستاره های دنباله دار قرنهاست که توجه بشریت را به خود جلب کرده است. در گذشته، برخی از انسانها از این اجسام به عنوان پیام آور یک فاجعه یاد کرده، برخی دیگر با مشاهده آنها در رویا فرو رفته و کتابها و نمایشنامه های زیبایی را به قلم گرفته و برخی دیگر نیز حیات خود را وقف این اجسام آسمانی کرده و ستاره شناس شدند. تقی‌الدین نیز یکی از منجمین دوره عثمانی بود که در سال ۱٥۷٥ در استانبول یک رصد‌خانه تاسیس کرد .

نجوم شاخه ای از علم است که در جهان اسلام بسیار توسعه یافته بود. در آن دوران رصدخانه های بسیار مهمی تاسیس یافته بود که از جمله آنها میتوان به رصدخانه شهر مراغه واقع در غرب ایران اشاره کرد. این رصد خانه در قرن پانزدهم با مدیریت خواجه نصیرالدین طوسی دانشمند و منجم معروف تاسیس یافته و به مدت ۱۲ سال فعالیت نموده بود. یکی دیگر از این رصدخانه ها، رصدخانه ای در شهر سمرقند بود که توسط اولوبیگ نوه تیمور در قرن پانزدهم تاسیس یافته و علی کوشچو منجم معروف نیز مدتها در آنجا فعالیت نموده بود. سومین رصدخانه مهم نیز در دوره سلطان مراد سوم در استانبول تاسیس یافت.

تقی‌الدین بن محمد بن المعروف منجم و دانشمند معروف قرن شانزدهم که بر اساس تخمین ها اصلیت وی ترک بوده و تحصیلات خود را در مصر به پایان رساند، در دوره سلطان مراد به عنوان سرمنجم تعیین گردید. این منجم معروف رویای تاسیس یک رصدخانه را در سر میپروراند. تا اینکه به سعدالدین افندی مورخ معروف که رابطه نزدیکی با سلطان عثمانی داشت نامه ای نوشته و از او درخواست نمود تا به جای محاسبه بر روی کاغذ، رصدخانه ای برای مشاهده و رصد ستارگان تاسیس نماید. سعدالدین افندی پس از درک اهمیت این موضوع از پادشاه مجوز تاسیس رصدخانه را دریافت نمود. و بدین ترتیب این رصدخانه در سال ۱٥۷٥ آماده بهره برداری میگردید. با تاسیس این رصدخانه امکان مشاهده به وسیله ابزارآلات و تجهیزات مختلف فراهم میگردد. در یکی از مینیاتورهای موجود در کتابخانه دانشگاه استانبول که به شرح وقایع دوره سلطان مراد سوم میپردازد، رصدخانه استانبول نیز به چشم میخورد. در اولین مینیاتور، تصویری از فعالیت جمعی منجمین در حالیکه با وسایل و تجهیزات مخصوصی مشغول به کار هستند به چشم میخورد. سویم تِکَلی پروفسور رشته تاریخ علم که تحقیقات وسیعی در زمینه رصدخانه و تقی الدین به انجام رسانده با بررسی تک تک این ابزارها و تجهیزات نشان داده که این مینیاتورها بر اساس حقیقت ترسیم شده است.

ابزارآلات و دستگاههای موجود در این رصدخانه با دستگاهها و ابزارآلات موجود در رصدخانه ای که در سال ۱٥۷٦ توسط "Tycho BRAHE" منجم معروف تحت حمایت فردریک دوم پادشاه دانمارک تاسیس یافت، شباهت های بسیاری دارد. در رصدخانه ای که تقی الدین تاسیس نموده بود، دو نوع ابزارآلات ثابت و قابل حمل وجود داشت. در این رصدخانه همچنین گودالی به عمق ۲۷.۲۸ متر وجود داشت که تعداد زیادی از ابزار آلات رصدخانه در آن جای داشت. این ابزارآلات بسیار بزرگ بودند زیرا باید از تاثیر باد کاسته و زمینه اندازه گیری صحیح را فراهم مینمودند. بزرگترین ابزار غیر قابل حمل و یا ثابت این رصدخانه آلتی کروی شکل و حلقوی بود که در اندازه گیری طول و عرض اجسام آسمانی مورد استفاده قرار میگرفت. طرح علمی این آلت باز در یکی از مینیاتورها به چشم میخورد. در اصل بزرگی این کره را میتوان در هوای آزاد با مقایسه قد انسانها تخمین زد. یکی دیگر از این آلات دیوار مدرجی بود که تقی الدین آن را "لیبنه" نامیده بود. این آلت که بر روی یک دیواری موازی با نصف‌النهار نصب میگردید گذر ستاره‌ها بر اساس طول جغرافیایی را نشان میداد. "Tycho BRAHE" اولین کسی بود که در غرب، این ابزار را مورد استفاده قرار داده بود. "Tycho BRAHE" نیز با توجه به نام خود، این ابزار را "Tychonicus" نامیده بود. از جمله ابزارآلاتی که در این مینیاتورها به چشم میخورد میتوان به سکستانت ابزار اندازه گيري زاویه بالا آمدن اجرام سماوی، صفحه مدرج، ذات الحلقتین دو حلقه مدور و مدرج، ابزاری که در تشخیص موقعیت ستارگان مورد استفاده قرار میگیرد، triquetrum و یا ابزاری به نام ذات الشعبتین که دستگاه اندازه گیری ارتفاع اجرام آسمانی میباشد، ساعتهای مکانیکی و شنی، اصطرلاب ابزار سنجش ارتفاع خورشید و ستارگان، کره فلکی و انواع ابزارآلات ترسیم و طراحی اشاره کرد.

در سال ۱٥۷۷ یعنی دو سال پس از تاسیس رصدخانه، یک ستاره دنباله دار در آسمان استانبول ظاهر شد. در حالی که این ستاره برای اولین بار در سال ۱٥۷۲ توسط"Tycho BRAHE" منجم دانمارکی رصد شده بود. "Tycho BRAHE" یک سال بعد با انتشار گزارشی نام خود را به این ستاره دنباله دار داد. این ستاره پس از ٥ سال در دنیا و در آسمان استانبول مشاهده گردید. بر حسب تصادف یک سال پس از مشاهده این ستاره در استانبول، بیماری مرگبار وبا در بین مردم شیوع یافته و انسانهایی بسیاری را تلف شدند. فرض برخی از محافل پادشاهی مبنی بر اینکه عامل اصلی این بدیمنی رصد خانه میباشد، موجب رعب و وحشت پادشاه میگردند. پادشاه نیز به دریادار اعظم قیلیچ علی پاشا فرمان نابود کردن این رصدخانه به همراه تمامی ابزار آلات و تجهیزات آن را صادر نمود... عاقبت رصد خانه ای که "Tycho BRAHE" در دانمارک تاسیس نمود نیز هیچ تفاوتی با عاقبت استانبول نداشت. "Tycho BRAHE" رصد خانه را با حمایت پادشاه دانمارک در جزیره Hveen تاسیس کرده بود. ولی پس از مرگ پادشاه و پسرش کریستین چهارم جانشین وی شده و دیگر حمایت مالی به "Tycho BRAHE" را قطع نمود. بدین ترتیب ارتباط این منجم با مثلث پادشاه، کلیسا و اصیل زادگان قطع میگردد. "Tycho BRAHE" نیز مجبور به ترک جزیره شده و به فعالیتهای خود در شهر پراگ ادامه داد.

تصویری از ستاره دنباله دار "Tycho BRAHE" در بسیاری از مینیاتورها به چشم میخورد. در مینیاتور موجود در کتابخانه کاخ توپکاپی ، مابین ستارگان و ماه یک ستاره دنباله دار ترسیم شده است. در این تصویر این ستاره دنباله دار در حالی که از میان دو مناره آیا صوفیه عبور میکند، به چشم میخورد. در سمت راست این تصویر نیز منجمی به چشم میخورد که به وسیله یک ابزار نجومی به اندازه گیری این ستاره دنباله دار میپردازد.... مینیاتورهای موجود در کتابخانه دانشگاه استانبول نیز بسیار جالب توجه میباشند. در این مینیاتور نیز ستاره دنباله دار در حالی که از آسمان شهر استانبول عبور میکند، ترسیم شده است. در این اثر مهمترین بناها و یادواره های استانبول نیز قابل مشاهده میباشد. در بالای صفحه دو جزیره از جزایز استانبول، در سمت چپ مسجد والیده سلطان واقع در منطقه اوسکودار، برج دختر و قصر اوسکودار، در سمت راست باروهای استانبول، قصر توپکاپی، آیاصوفیه، میدان اسبدوانی و دیگر بناهای مهم و در قسمت پایین سمت راست نیز برج گالاتا به چشم میخورد....

در علم نجوم عثمانی، مینیاتورهای بسیار زیبایی از اجسام آسمانی ترسیم شده است. سیارات، برجها، برخی از ستارگان به صورت صور فلکی مشخص شده اند. به نحوی که طرح هر صورت فلکی نمایانگر شیء ، جانداری و یک انسان است.

هالِی ستاره دنباله دار دیگری است که برای اولین بار در سال ۲٤۰ قبل از میلاد از آسمان استانبول عبور کرد. این ستاره که در سال ۱۹۱۰ از سیاره ما زمین دیدن نمود، همانند آنچه که در سال ۱٥۷۷ رخ داده بود موجبات هیجان مردم را فراهم ساخته بود. ولی این ستاره دنباله دار نه تنها تاثیر منفی بر روی مردم ایجاد نکرد بلکه بازتاب وسیعی در عرصه ادبیات و هنر پیدا کرد. در همان سال یک نمایشنامه موزیکال دو پرده ای تحت عنوان "Halley Pera" به روی صحنه رفت. در گروه تئاتر کاباره معروف "کاتاکلوم" واقع در روبه روی مدرسه گالاتاسارای در کوچه حمالباشی استانبول، نیز نمایشنامه ایی با مضمون نحوه استقبال محافل مختلف محله بیگ اوغلو از این ستاره دنباله دار با زبانی طنزآمیز به روی صحنه رفت.

حسین رحمی گورپینار رمان نویس معروف ترکیه نیز، در پس این واقعه رمان کمدی و زیبایی تحت عنوان "Kuyrukluyıldız Altında Bir İzdivaç" یعنی زیر ستاره دنباله دار یک ازدواج را به قلم گرفت.

بشر، در سایه پیشرفت علم، تجربه و توسعه عرصه تکنولوژی به کره ماه قدم نهاد ....این اقدام بشر در گذشته امری غیر ممکن به نظر می آمد... ولی امروز فضانوردان قادرند به راحتی به اعماق فضا سفر کنند. شاید دانشمندان در آینده ای نزدیک وجود و یا عدم وجود حیات در کره مریخ را کشف خواهند کرد. حال این سوال مطرح میگردد که آیا ما زمینی ها از تمامی رازهای فضا، این خلاء لامتناهی آگاهی خواهیم یافت یا خیر؟ تنها زمان نشان خواهد داد.

منبع: ت.ر.ت فارسی